غیاث الدین خواند میر

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(تو 880/881 وف 942 -937 ق)، مورخ. وى در شهر هرات ولادت یافت و در همان شهر به تحصیل علوم متداول زمان یعنى طب، تفسیر، شعر، ادب، لغت و تاریخ كمالات پرداخت. غیاث‏الدین نواده‏ى دخترى میرخواند، صاحب «روضه الصفا» ست كه در بیشتر آثارش از وى یاد مى‏كند. خواندمیر در جوانى به دربار سلطان حسین بایقرا راه یافت و مورد توجه و محبت امیرعلیشیر نوایى قرار گرفت و مدتى عهده‏دار وزارت بدیع‏الزمان پسر سلطان حسین بود. وى در سال 935 ق به هندوستان سفر كرد و در آنجا مدتى خدمت بابرشاه و همایون‏شاه كرد. در هندوستان درگذشت و بنا به وصیتش در دهلى نزدیك قبر نظام‏الدین اولیاء و امیرخسرو دفن شد. در تاریخ وفات وى اختلاف نظر است، عده‏اى مثل خان بابا مشار و صاحب «تاریخ فرشته» سال مرگ وى را 937 ق و 941 ق دانسته‏اند ولى، استاد سعید نفیسى نوشته كه خواندمیر در سال 942 ق براى شاعرى ماده‏ى تاریخ سروده، پس سال فوتش باید اواخر سال 942 باشد. از آثار او: «دستور الوزراء»، در ذكر احوال وزراى اسلام تا عهد مولف؛ «خلاصه الاخبار فى بیان احوال اخیار» كه محتوى است از تاریخ عمومى از زمان خلقت تا سال 905 هجرى نبوى؛ «مآثر الملوك كه متضمن كلام پادشاهان و پیشوایان دین و حكیمان و به نام امیرعلیشیر نوایى تالیف شده است؛ «نامه‏ى نامى»، كه مجموعه‏اى از منشآت دیوانى وى است؛ «حبیب السیر فى اخبار افراد بشر»، كه مهمترین كتاب وى است و شامل وقایع عمومى از خلقت تا سال 930 ق در سه جزء و یك مقدمه و یك خاتمه. این كتاب را در اوایل سال 927 ق براى غیاث‏الدین محمد بن یوسف حسینى، از رجال معروف هرات آغاز كرد ولى، مدتى آشفتگى در اوضاع روزگار به وجود آمد در تالیف وقفه افتاد بعدها به دستور حبیب‏اللَّه ساوجى آنرا به نام وى به پایان رسانید؛ «آثار الملوك و الانبیاء» كه خلاصه‏ى «حبیب السیر» است؛ آخرین كتاب، كتابى در ذكر مناقب همایون شاه، پسر بابرشاه، است كه در سال 931 تالیف كرد. صاحب «الذریعه» به وى دیوانى نسبت داده است.